27 marca 2018 roku w Sali Obrad Rady Miasta Krakowa odbyła się konferencja Samorządowa „Twierdze Kraków i Przemyśl Rewitalizacja fortów”. Wydarzenie zorganizowało Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski.

Konferencję otworzył Przewodniczący SGiPM Kazimierz Barczyk. Wystąpili m.in.: Robert Choma- Prezydent Przemyśla, Bogusław Kośmider- Przewodniczący Rady Miasta Krakowa, Prof. Zbigniew Myczkowski- Wiceprzewodniczący Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury, dr Andrzej Siwek- Kierownik OT Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Krakowie, dr Jadwiga Środulska-Wielgus i Krzysztof Wielgus oraz Bogusław Król- Wójt Zielonek. Prelegenci zaprezentowali działania rewitalizacji fortów, systemy ochrony twierdz a także przedstawili zabytki fortyfikacji wokół Krakowa. Uwieńczeniem konferencji była projekcja filmu w reżyserii Juliana Rachwała pt: „Twierdza Kraków”

Dawne twierdze Monarchii Austro-Węgierskiej, toczone fortami miasta Kraków i Przemyśl były największymi zespołami przestrzenno-militarnymi w Europie Środkowo-Wschodniej. Powstały w oparciu o osiągnięcia inżynierii i techniki 2 rewolucji przemysłowej. Odegrały istotną a nawet przełomową rolę w dziejach I wojny światowej, zapisały się w okresie odzyskiwania niepodległości w 1918 r., pojawiły się na kartach historii II Rzeczpospolitej; wzięły udział w dramatycznych wydarzeniach II wojny światowej, stając się miejscami walki i martyrologii. Odcisnęły wyraźny ślad w urbanistyce i systemie zieleni obydwu miast. Dziś stanowią olbrzymie, zdemilitaryzowane i jedynie częściowo zagospodarowane, sieciowe struktury budowli, dróg i zieleni fortecznej.

Cenny depozyt historii stanowi wyzwanie dla samorządów gmin, miast i województw. Ogrom problemów utrzymania, ochrony i właściwej adaptacji powstałych przed ponad wiekiem zespołów dla potrzeb militarnych dawno nieistniejącego, mocarstwa w oparciu o jego środki obronne, spada obecnie w większości na barki samorządów. Pozornie „niepotrzebne” i „kłopotliwe” pamiątki dawno minionej epoki są równocześnie wielką i nie do końca rozpoznaną szansą atrakcyjności gmin, miast, regionów, Kraju i naszej części Europy.

Położona w Krakowie i sąsiednich gminach Twierdza Kraków, w skład której wchodzi 40 fortów i ponad 100 innych obiektów, to jeden z największych i najrzadszych w Europie kompleksów tego rodzajów zabytków. Dawną Twierdzę Kraków, zachowaną stosunkowo dobrze w strukturze jej ponad stu obiektów, położonych jednak w znacznie przekształconym krajobrazie nazwać można „SKARBNICĄ FORTYFIKACJI I TECHNIKI XIX WIEKU”.

Dawna Twierdza Przemyśl, gdzie większość obiektów, zrujnowanych po trzech straszliwych oblężeniach i powojennych rozbiórkach, tkwi nadal w pięknym, otwartym pejzażu wielkiego pola bitwy, nazywana jest „VERDUN WSCHODNIEGO FRONTU I WOJNY ŚWIATOWEJ – FENOMENEM KRAJOBRAZU WAROWNEGO”.

Samorządy w każdej z dawnych twierdz, w oparciu o wiedzę środowisk naukowych i konserwatorskich, przy współpracy organizacji pozarządowych podjęły systemowe działania, mające na celu przywracanie i wykorzystanie ich wartości. Stają się beneficjentami środków europejskich, istnieją już dobre praktyki, zarówno Związku Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl, jak i Gminy Kraków. Te, w istocie pionierskie działania, torują drogi awansu dawnych fortec na rynku turystyki kulturowej i wykorzystania ich wartości jako wielkich, krajobrazowych i ekologicznych „banków” – przez mieszkańców gmin nad Wisłą i Sanem. Powinny stać się atutem w staraniach o transgraniczny wpis środkowoeuropejskich twierdz na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.